به گزارش تحریریه، بیشتر اقتصاددانان اعتقاد دارند که نرخ بهره بالاتر تورم را کاهش می دهد اما رئیس جمهوری ترکیه مخالف است. برخی سیاست پولی اردوغان را دیوانه وار می دانند.

به نوشته نشریه «اکونومیست»، هنگامی که تورم در کشور نزدیک به ۲۰ درصد است و در یک ماه ناگهان به ۳۶ درصد می رسد، زنگ خطر باید در بانک مرکزی به صدا درآید. در ترکیه اینطور نیست و ترجیح داده می شود تا انفعالی رفتار شود.

در ۲۰ ژانویه، هفته‌ها پس از انتشار داده‌های قیمت مصرف‌کننده، کمیته سیاست پولی بانک مرکزی، نرخ بهره را بدون تغییر در ۱۴ درصد نگاه داشت. «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه، که به طور فزاینده ای بانک مرکزی کشورش را یک نهاد دولتی می بیند و آن را اداره می کند، قول داده است که دیگر نرخ ها را افزایش ندهد.

منطق متعارف اقتصاد حکم می کند افزایش نرخ بهره راه کاهش تورم است. اما این اقدام وام گیری را کاهش می دهد و رشد عرضه پول را محدود می کند و هزینه و سرمایه گذاری ها را هم کاهش می دهد. اردوغان اما معتقد است که نرخ بالای بهره درمان تورم نیست بلکه علت آن است. او دوست دارد بگوید که نرخ بهره دلیل است و تورم نتیجه آن.

این سخنان مایه تعجب اقتصاددانان می شود و آن را جنون آمیز می دانند.

برخی مشاوران اردوغان به نظریه نئوفیشریسم اشاره می کنند تا نشان دهند که دیدگاه های اردوغان بر پایه های اقتصادی استوار است. «اروینگ فیشر» اقتصاددان قرن بیستم آمریکایی نرخ واقعی بهره را به بهره اسمی تعیین شده از سوی بانک مرکزی به همراه تعدیل تورم تعریف می کند. با فرض اینکه نرخ واقعی بهره از سوی عوامل بنیادی اقتصادی تعیین می شود که ثابت هستند، به نظر می رسد معادله می گوید که نرخ های اسمی بالاتر منجر به تورم بیشتر می شوند.

با این حال، اکثر اقتصاددانان این استدلال را به عنوان یک توهم می دانند؛ مانند این جمله که می گویند چون مخارج دولت جزء تولید ناخالص داخلی است، دولت بزرگتر همیشه به رفاه بیشتر منجر می شود.

تعاریف معادله فیشر مورد مناقشه قرار نمی گیرد، و ادبیات چند دهه ای و تجربه هم نشان می دهد که نئوفیشریسم راهی برای اداره اقتصاد – به ویژه اقتصاد ناپایدار ترکیه نیست.

خود اردوغان نیز این نظریه را مطرح نمی کند اما به تازگی به آن ابراز علاقه کرد و به مسلک وی تبدیل شده است. وی دسامبر گذشته با اشاره به آموزه های اسلامی که می گوید گرفتن و دادن سود حرام است، اظهار داشت به عنوان یک مسلمان به انجام آنچه که ناچار به آن هستیم ادامه می دهیم.

وی قبل از این هم نرخ بهره را مادر همه شرارت ها و بخشی از مثلث شیطانی در کنار تورم و نرخ ارز عنوان کرد. وی در آن زمان برای نخستین بار به اسلام استناد کرد.

محتمل ترین توجیه آن است که رئیس جمهوری ترکیه به تنهایی چنین نظریه ای را پرورش داده است اما نتایج این نظریه مهمترین محک برای دولت وی است؛ که البته تاکنون تاسفبار بود. کاهش نرخ بهره باعث شد تا لیر ترکیه در برابر دلار آمریکا در سال گذشته ۴۴ درصد سقوط کند و تورم به بالاترین سطح در دو دهه اخیر برسد.

به نظر می رسد به جای آنکه بهره افزایش پیدا کند تا تورم کاهش یابد کاهش های بیشتر نرخ بهره در راه است. بر این اساس تورم به زودی به ۵۰ درصد می رسد. نرخ واقعی بهره هم به ۱۶ درصد رسید که به معنی آن است که بانک های ترکیه وام سخاوتمندانه ای را به وام گیرندگان پرداخت می کنند.

«نورالدین نباتی» وزیر دارایی ترکیه حیران به نظر می رسد. وی ۲۲ ژانویه در جمعی از اقتصاددانان و فعالان بازار گفت: شما در حال دریافت اعتبار زیر نرخ تورم هستید و ما این را موفقیتی چشمگیر می بینیم.

با این حال بسیاری از شهروندان ترکیه که در پرداخت هزینه های روزمره خود دچار مشکل شدید شده اند ممکن است با این نظر موافق نباشند.

پایان/